قـــــــــــرآن در کلام رهبــــــر

آیت الله خامنه ای رهبر انقلاب اسلامی ، از شخصیتهای اسلامی است که با قرآن مانوس است و بر علوم مختلف قرآنی تسلط دارد . ایشان در مناسبتهای مختلف ، رهنمودهای ارزشمندی را درخصوص نشر و گسترش معارف قرآنی ارائه داده است .

 قرآن ، معجزه بزرگ و جاوید حضرت محمد (ص) پیامبر اسلام و منشور هدایت بشر به سوی سعادت و بهروزی است .

به همین دلیل ، این کتاب آسمانی نزد مسلمانان از اهمیت و جایگاه ویژه ای برخوردار است . پیروان آئین اسلام ، قرآن را می خوانند و می کوشند رهنمودهای متعالی آن را در زندگی خود بکار گیرند . رسول گرامی اسلام و دیگر بزرگان دین ، درمورد اهمیت قرآن و ضرورت بهره گیری از آموزه های آن ، نکات زیادی را مطرح کرده اند . حضرت محمد (ص ) می فرماید : " کتاب خدا ( قرآن ) ، صادق ترین گفتار و رساترین موعظه و بهترین داستانها است . " امروزه لزوم عمل به تعالیم راهگشای قرآن ، بیش از هر زمان دیگر احساس می شود . اما قبل از هرچیز ، باید قرآن را شناخت و در آن تدبر و تفکر کرد .

 

آیت الله خامنه ای رهبر انقلاب اسلامی ، از شخصیتهای اسلامی است که با قرآن مانوس است و بر علوم مختلف قرآنی تسلط دارد . ایشان در مناسبتهای مختلف ، رهنمودهای ارزشمندی را درخصوص نشر و گسترش معارف قرآنی ارائه داده است . به همین علت در ادامه به بیاناتی از ایشان خواهیم پرداخت.

 

رهبر معظم انقلاب ، در دیدار بانوان قرآن پژوه 

رهبر معظم انقلاب ، در دیدار بانوان قرآن پژوه ، در توضیح این مساله فرمود : " ( در پژوهشهای قرآنی ) انس با خود قرآن لازم است . یعنی پژوهنده قرآنی باید با مجموع قرآن مانوس باشد . تلاوت قرآن ، دوباره و سه باره خواندن آن و تدبر در قرآن ، کمک می کند به اینکه ما وقتی در یک موضوع خاصی در قرآن دنبال حقایق می گردیم ، درباره آن موضوع به نتیجه ای برسیم . پس انس با قرآن لازم است . " رهبر انقلاب اسلامی ایران ، مراحل انس با قرآن را فراگیری ، تلاوت صحیح ، فهم معانی ، حفظ و تدبر در قرآن ، می داند .

 

بی شک ، تفکر و تدبر در قرآن ، مرحله ای مهم در کار هر پژوهنده قرآنی است . اما قرآن این کار را مختص محققان نمی داند ، بلکه از همگان می خواهد تا در آیه های قرآن و همه آفریده های خداوند ، تفکر کنند . 

 

دوری از قرآن 

 حقیقت این است که ما هنوز از قرآن خیلى دوریم و خیلى فاصله داریم. دلهاى ما باید قرآنى بشود. جان ما باید با قرآن انس بگیرد. اگر بتوانیم با قرآن انس بگیریم، معارف قرآن را در دل و جان خودمان نفوذ بدهیم، زندگى ما و جامعه‌ى ما قرآنى خواهد شد؛ احتیاج به فعالیت و فشار و سیاستگذارى ندارد. اصل این است که دلمان، جانمان و معرفتمان حقیقتاً قرآنى باشد.

 

 انس با قرآن، آشنائى با قرآن، ما را نزدیک میکند. این جلسات قرآنى، این دوره‌هاى قرآنى، این مسابقات قرآنى، اینى که ما به تربیت قرّاء و حفّاظ دل بستیم، به خاطر این است؛ اینها همه‌اش مقدمه است؛ ولى مقدمات لازمى است.

 

 من باز هم به جوانان عزیزمان توصیه میکنم که با قرآن انس بگیرید، با قرآن مجالست کنید. «و ما جالس  هذا القران أحد الّا قام عنه بزیادة او نقصان، زیادة فى هدى او نقصان من عمى»؛ هر بارى که شما با قرآن نشست و برخاست کنید، یک پرده از پرده‌هاى جهالت شما برداشته میشود؛ یک چشمه از چشمه‌هاى نورانیت در دل شما گشایش پیدا میکند و جارى میشود. انس با قرآن، مجالست با قرآن، تفهم قرآن، تدبر در قرآن، اینها لازم است.[1]  

 

نیاز به تفسیر و تبیین

 خواندن قرآن، از اول تا آخر، یک چیز لازمى است. باید قرآن را از اول تا آخر خواند؛ باز دوباره از اول تا آخر؛ تا همه‌ى معارف قرآنى یکجا با ذهن انسان آشنا شود. البته معلمینى لازمند تا براى ما تفسیر کنند، مشکلات آیات را تبیین کنند، معارف آیات و بطون آیات الهى را براى ما بیان کنند؛ اینها همه لازم است. اگر اینها شد، هرچه زمان به جلو برود، ما به جلو میرویم و توقف دیگر وجود ندارد. [2]

 

به محض بیکاری، قرآن بخوانید

ما باید رابطه‌مان را با قرآن روزبه‌روز مستحکم‌تر کنیم. در خانه‌ها قرآن بخوانید. حتى در هنگام بی‌کارى، چنانچه مختصر فراغتى پیدا مى‌کنید، خودتان را به قرآن وصل کنید. هر روز مقدارى قرآن بخوانید و آن را فرابگیرید.

 

یک نسخه‌ى قرآن در جیب بغلتان داشته باشید

در آن دوران طاغوت، من در مشهد جلسات تفسیر و درس قرآن داشتم؛ به جوانانى که مى‌آمدند، مى‌گفتم که هر کدام از شماها یک نسخه‌ى قرآن در جیب بغلتان داشته باشید؛ اگر در جایى منتظر کارى مى‌ایستید و فراغتى پیدا مى‌کنید، یک دقیقه، دو دقیقه، پنج دقیقه، نیم ساعت ، قرآن را باز کنید و به تلاوت آن مشغول شوید، تا با این کتاب انس پیدا کنید.

 

ما در طول هشت سال جنگ، زیر آتش توپ و تفنگ، جوانانى را در جبهه‌ها داشتیم که به مجردى که بر زمین مى‌نشستند و اندک فراغتى پیدا مى‌کردند، قرآنشان را باز مى‌کردند و مشغول تلاوت مى‌شدند؛ یا مثلاً اگر در اتوبوس و یا کامیون نشسته بودند و داشتند مى‌رفتند، قرآنشان را درمى‌آوردند و بنا مى‌کردند به خواندن.

 

حبل الله

 این قرآن حبل الهى است؛ ریسمان مستحکم الهى است که اگر به آن چنگ زدیم، لغزش و افتادن و گم شدن و اینها دیگر در آن نیست.[3]

 

قرآن و عمل

عزیزان من، شما بدانید، برای این که ما جامعه‌ای به وجود بیاوریم که هم از لحاظ مادی، علمی و صنعتی دچار عقب ماندگی نباشد، پیشرو باشد و بر روی زندگی دنیا اثر گذار باشد و در عین حال از لحاظ معنویت دچار آفتهای معنوی- که امروز غرب دچار آن است- نباشد، قرآن و عمل به آن لازم است.[4]

 

قرآن همه چیز است

... باید نسبت به امر قرآن اهتمام ورزید؛ زیرا قرآن همه چیز ماست.[5] درباره‏ى قرآن هرچه تلاش کنید، زیادى نیست. سعى کنید از اساتید استفاده شود؛به آموزش و تفهیم قرآن و تحفیظ آن نسبت به نوجوانان اهتمام ورزیده شود.[6]

 

انس با قرآن 

رهبر معظم انقلاب درباره انس با قرآن می‌فرماید:

در این فـضای آلوده مـادیات، شایسته است در دریای بی کـران معنویت قـرآن کریم شنا کرد، تا از پلیدی‌های دنیا پاک شد و این، جز با انس مدام با این کتاب آسمانی ممکن نیست.

 

تلاوت، مقدمه انس با قرآن

قرآن، کلام پروردگار مهربان است. خواندن و نگاه به آیات آن، زنگار را از دل می‌زداید و انسان با تلاوت هر آیه، پله‌ای از نردبان معنویت را طی می‌کند. این تـلاوت، خود زمینه انس را فراهم می‌آورد. مقام معظم رهبری مدّ‌ظله در این باره می‌فرماید:

من بارها گفته‏ام، باز هم مى‏ گویم: ما تلاوت برجسته قرآن را در این کشور دنبال مى ‏کنیم، براى این‏که اُنس با قرآن و تلاوت قرآن در بین مردم عمومیت پیدا کند. عزیزان من! باید با قرآن اُنس پیدا کنید.[7]

 

امید است که این ره توشه برای شما کاربران گرامی مفید قرار گیرد.

---

پی نوشت ها:

[1] . بیانات در دیدار قاریان قرآن‌ 1389/04/24 - 15:17

[2] . بیانات در دیدار قاریان قرآن‌ 1389/04/24 - 15:17

[3] . بیانات در دیدار قاریان قرآن‌ 1389/04/24 - 15:17

[4] . بیانات رهبری در دیدار مسوولان نهضت سود آموزی 6/10/1380

[5] . سخنرانى رهبری در دیدار با قاریان چهل کشور جهان و جمعى از روشن‌ضمیران، در سالروز بعثت رسول اکرم(ص) 04/12/1368

[6] .  پاسخ رهبری به نامه‌ى آقاى سید محمدجواد فاطمى، در خصوص تشکیل «جامعه‌ى قاریان قرآن مشهد»

در محضر قرآن

دستورالعملی ارزنده برای سیر و سلوک

تلاوت قرآن

قرآن کلام الله است و معنای «کلامُ الله» آن است که خداوند در حال سخن گفتن با بنده خویش است. از این‌رو در محضر قرآن باید رعایت آداب ظاهری و باطنی نمود تا تأثیر معنوی آیات آن بر جان و جسم انسان دوچندان گردد و ابهّت کلام حضرت حق در کردار و گفتار و رفتار او مؤثّر واقع شود.

18:57

 

تلاوت قرآن(1)

دستورالعمل بعدی که خداوند توسّط جبرئیل به پیامبر خود ابلاغ می ‌فرماید، خواندن قرآن کریم است:

«وَرَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتیلا؛ و قرآن را با دقّت و تأمّل بخوان».(2) 

یعنی قرآن را با آرامش و آهسته ‌آهسته، تلاوت کن. مقصود از ترتیل آن است که آیات، شمرده‌ شمرده تلاوت شود. گویا اینکه تلاوت کننده با خداوند سخن می ‌گوید و گفت و ‌شنود دارد.

قرآن کلام الله است و معنای «کلامُ الله» آن است که خداوند در حال سخن گفتن با بنده خویش است. از این‌رو در محضر قرآن باید رعایت آداب ظاهری و باطنی نمود تا تأثیر معنوی آیات آن بر جان و جسم انسان دوچندان گردد و ابهّت کلام حضرت حق در کردار و گفتار و رفتار او مؤثّر واقع شود.

تکرار آیات الهی در آرامش و تقویت اراده پیامبر«صلی الله علیه و آله و سلم» بسیار مؤثر بود و بر اساس همی ن دستورالعمل، یکی از مهم‌ترین برنامه‌های زندگی آن حضرت، تلاوت آیات الهی در دل شب بوده است. پیامبر اکرم«صلی الله علیه و آله و سلم» آیات الهی را با لحنی دلنشین با تأمّل و تدبّر تلاوت می ‌فرمودند. آیات جانبخش و نشاط‌آفرین قرآن کریم با تلاوت دلنشین آن حضرت هر شنونده‌ای را به سوی خویش مجذوب می ‌کرد و کمتر کسی را می ‌توان سراغ داشت که هنگام تلاوت، دل به آن کلمات معجزه‌آسا نسپارد. سران کفار قریش وقتی تأثیر شگرف آیات قرآن را بر اعراب دیدند، گوش دادن به آیات ‌الهی را ممنوع کردند. امّا با این‌حال هر چند خود چنین قانونی وضع کرده بودند، مخفیانه پشت خانه پیامبر اکرم«صلی الله علیه و آله و سلم» می ‌آمدند، آیات نازل شده بر پیامبر را می ‌شنیدند و لذّت می ‌بردند. با اینکه بهترین آلات موسیقی و نوازندگان و خوانندگان را در اختیار داشتند، جاذبه کلام الهی آنان را ناگریز می ‌کرد از استراحت و خواب شبانگاهی خود چشم بپوشند و به شنیدن کلام وحی دل سپارند.

«ولید بن مغیره» که یکی از سران مشرکین بود و در فصاحت و بلاغت شهرت به‌سزائی در بین اعراب داشت، روزی قرائت قرآن رسول خدا«صلی الله علیه و آله و سلم» را شنید. پیامبر اکرم«صلی الله علیه و آله و سلم» وقتی متوجّه گوش دادن ولید به تلاوت آیات الهی شدند، قرائت قرآن را تکرار فرمودند. ولید که به او «ریحانه قریش» می‌گفتند، پس از گوش دادن به آیات روحبخش قرآن کریم، مجذوب قرآن شد. از این رو نزد سایر مشرکین آمد و گفت: «اکنون از محمّد کلامى شنیدم که آن از سخنان آدمى و از سخنان پریان نیست و از حلاوت و شیرینى خاصّى برخوردار است. بالاى آن کلام با ثمر و پائین آن گوارا است. بر همه چیز برترى می ‌کند و چیزى برتر و بالاتر از آن وجود ندارد».(3)

آیات نورانی قرآن کریم، از طراوت و لطافت ویژه‌ای برخوردار است. الفاظ قرآن جاذبه دارد و برکات و خواص بی‌بدیلی نصیب انسان می‌کند، اگرچه ممکن است کسی که قرآن می‌خواند، از میزان بهره‌ای که می‌گیرد، مطلّع نباشد و یا نورانیّت الفاظ قرآن را درک نکند. نظیر انسانی که میوه‌ای مانند سیب را می ‌خورد و علیرغم عدم آگاهی از خواصّ آن و اطلاع  از اثرات غذائی سیب، از ارزش غذائی نهفته در آن میوه، بهره‌مند می‌گردد.

ارتباط با قرآن کریم در سیر و سلوک انسان‌هایی که خواهان رسیدن به مقام‌های عرفانی هستند، بسیار راهگشا است. از این‌رو توصیه و سفارش اکید قرآن و روایات و اساتید اخلاق بر این است که تا می ‌توانید قرآن بخوانید. قرآن این سفارش را در آیه دیگری از سوره مزّمّل به مؤمنان می ‌فرماید: «فَاقْرَؤُا ما تَیَسَّرَ مِنَ الْقُرْآن؛ آنچه براى شما می سّر است قرآن بخوانید».(4) 

قرآن حد یُسر و توانایی را در تلاوت قرآن مطرح فرموده و بدیهی است که این توانایی، حدّ محدودی ندارد و هر چه انسان بیشتر قرآن بخواند، باز در خود احساس می ‌کند توانایی تلاوت آیات دیگری را نیز دارد. هر چند بر قرائت قرآن از روی صفحات آن توصیه شده است، ولی از حفظ خواندن آن در مسیر و در حال استراحت نیز مانعی ندارد. اگر حتّی کسی سواد آن‌چنانی ندارد، در حد خواندن حمد و سوره نیز از خواندن قرآن غافل نشود.

قرآن هیچ زمانی را برای خواندن آیات الهی استثنا نکرده است؛ چنانکه در همی ن آیه شریفه می ‌خوانیم:

«فَاقْرَؤُوا ما تَیَسَّرَ مِنَ القُرآنِ عَلِمَ أن سَیَکُونُ مِنکُم مَرضی و آخَرُونَ یَضْرِبُونَ فِی الاَرْضِ یَبْتَغُونَ مِن فَضْلِ اللهِ و آخَرونَ یُقاتِلُونَ فی سَبیلِ اللهِ فَاقْرَؤُوا ما تَیَسَّرَ مِنْهُ؛ آنچه براى شما می سّر است قرآن بخوانید او مى‌داند بزودى گروهى از شما بیمار مى‌شوند، و گروهى دیگر براى به دست آوردن فضل الهى(و کسب روزى) به سفر مى‌روند، و گروهى دیگر در راه خدا جهاد مى‌کنند(و از تلاوت قرآن بازمى‌مانند)، پس به اندازه‌اى که براى شما ممکن است از آن تلاوت کنید».(5)

یعنی خداوند می ‌داند انسان گاهی مریض است و گاه در حال مسافرت و گاه در حال کسب و تجارت و حتّی گاهی در حال جهاد با دشمنان خداست و در جبهه و خط مقدم در حال کارزار با دشمنان است. با این حال توصیه می ‌کند تا آنجا که می ‌توانید از آیات قرآن تلاوت کنید.

در قرآن آیه‌ای که برای انجام کاری به این حد توصیه و تأکید شده باشد وجود ندارد. و از نظر تأکید در آیات الهی، این آیه منحصر به فرد است. خداوند تبارک و تعالی در سوره قمر مکرّراً می‌فرماید:


«وَ لَقَدْ یَسَّرْنَا الْقُرْآنَ لِلذِّکْرِ فَهَلْ مِنْ مُدَّکِرٍ؛ و به راستى ما قرآن را براى تذکر و پندآموزى آسان و قابل فهم کردیم، پس آیا پند گیرنده‏اى هست؟».(6)

می‌فرماید سفارش به خواندن قرآن و ارتباط با این کتاب انسان‌ ساز، به خاطر این است که ما قرآن را طوری قابل فهم و آسان فرستادیم تا همگان بتوانند از آن استفاده کنند.

قرآن یکی از بهترین اذکار است که باید سالک بر خواندن آن مداومت داشته باشد. ذکری که در رفع گرفتاری و شفای جسم و جان نیز مؤثر است. چنانکه می‌فرماید:

«وَ نُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ ما هُوَ شِفاءٌ وَ رَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنینَ وَ لا یَزیدُ الظَّالِمی نَ إِلاَّ خَساراً؛ و از قرآن آنچه را که براى مؤمنین شفا و رحمت است فرو مى‏فرستیم و بر ستمکاران جز زیان نمى‏افزاید».(7)

در روایات هم در این مورد بسیار تاکید شده است؛ از جمله این روایت است که می‌فرماید:

«... وَ سَلُونَا نُعَلِّمْکُمْ وَ نُوقِفْکُمْ عَلَى قَوَارِعِ الْقُرْآنِ لِکُلِّ دَاءٍ؛ از ما اهل البیت بپرسید تا بیاموزیم و آگاه سازیم شما را بر آیاتی از قرآن که برای هر دردی مفید می باشند».(8) 

یعنی از هر کجای قرآن که می‌خواهید رفع برای گرفتاری خود کمک بگیرید. قرآن هم شفای جسم دارد و هم شفای روح، با خواندن قرآن و عمل کردن به دستورات مهمّ آن، سلامت جسمی و روحی انسان تأمین می‌شود. یکی از دانشگاه‌های قلب آمریکا، مجله‌ای به نام مجلّه قلب منتشر می‌کند. در یکی از شماره‌های آن مجلّه آمده است که لجّه دانشگاه قلب اعلام کرده‌اند: اگر کسی قرآن را با ترتیل بخواند یعنی نه بلند بلند، نه آهسته آهسته، نه تند تند و با آهنگ خاص خودش بخواند، قرآن در مغز و اعصاب و در قلب او تأثیر به‌سزایی خواهد گذاشت. حتّی اگر کسانی که اضطراب قلب و اعصاب دارند، به زمزمه قرآن گوش فرا دهند، رفع اضطراب و نگرانی از آنها می‌شود.

در روایات داریم شب‌ها موقع خواب سوره واقعه بخوانید، صبح‌ها سوره یس بخوانید، اگر کسی دچار بیماری باشد و با اعتقاد و با حضور قلب، هفت مرتبه سوره حمد را بخواند، بیماری او شفا می ‌یابد. همچنین خواندن یک ختم قرآن همراه با تدبّر و معنی، باعث نجات از گرفتاری و ناراحتی می‌شود. خواندن آیاتی مانند:«شَهِدَ اللَّهُ أَنَّهُ لا إِلهَ إِلاَّ هُوَ وَ الْمَلائِکَةُ وَ أُولُوا الْعِلْمِ قائِماً بِالْقِسْطِ لا إِلهَ إِلاَّ هُوَ الْعَزیزُ الْحَکیم؛ خداوندگواهى مى‌دهد که معبودى جز او نیست؛ و فرشتگان و صاحبان دانش، گواهى مى‌دهند؛ در حالى که(خداوند در تمام عالم) قیام به عدالت دارد؛ معبودى جز او نیست، که هم توانا و هم حکیم است»(9)  و یا مثلاً خواندن سوره حمد با پنج آیه اوّل سوره بقره و یا خواندن «آیة الکرسی» و آیه «آمن الرّسول» و آیات اوّل سوره حدید و آخر سوره حشر، بسیار مورد تأکید واقع شده است؛ زیرا برای رفع گرفتاری و به‌‌وجود آمدن نوعی نشاط حقیقی‌ بسیار مفید است. به‌خواندن سوره‌های جمعه، الرّحمن، یس و چهار قل نیز بسیار سفارش شده است. و از این قبیل روایات در کتب روائی بسیار یافت می‌شود. اگر روایات مربوط به کیفیّت خواندن سوره‌های مختلف قرآن کریم جمع آوری شود، به صورت یک کتاب مجزّا در می‌آید.

اقسام ارتباط با قرآن

 از آنچه بیان شد، این نتیجه حاصل می‌شود که ارتباط با قرآن کریم و خواندن آن کتاب نورانی، خصوصاً برای سالک الی الله، امری لازم و ضروری است. ارتباط با قرآن و نحوه تلاوت آن، به اقسامی منقسم می‌شود:

قِسم اوّل؛ خواندن معمولی قرآن کریم است. مثلاً انسان برای اطاعت فرمان الهی، یک ختم قرآن می‌خواند. این نوع خواندن قرآن کار پسندیده‌ای است و تلاوت آن آیات نورانی، اثری در قلب و روح انسان می‌گذارد.

قِسم دوّم؛ خواندن قرآن به صورت ترتیل است. این قسم قرائت قرآن مهم‌تر و بهتر از قِسم اوّل است. در قِسم اوّل انسان کار ثواب انجام داده و پاداش هم می‌گیرد. امّا تأثیر کمی  در یقظه و بیداری و در توجّه و تذکّر او دارد. در این مرحله انسان باید با ترتیل قرآن بخواند، یعنی شمرده شمرده و همراه با زمزمه قرآن را تلاوت کند. اگر چه ممکن است معنی قرآن را نیز نفهمد، امّا احساس می‌کند که دلش نیز همراه زبان، قرآن می‌خواند.

قِسم سوّم؛ که مهم‌تر از آن دو مرحله است و انسان را در سیر و سلوک الی الله بسیار کمک می‌کند، این است که در خواندن قرآن، قلب آدمی برای خداوند خاشع باشد. همانگونه که خداوند می‌فرماید:

«أَ لَمْ یَأْنِ لِلَّذینَ آمَنُوا أَنْ تَخْشَعَ قُلُوبُهُمْ لِذِکْرِ اللَّهِ وَ ما نَزَلَ مِنَ الْحَقِّ وَ لا یَکُونُوا کَالَّذینَ أُوتُوا الْکِتابَ مِنْ قَبْلُ؛ آیا برای کسانی که ایمان آورده‌اند وقت آن نرسیده که دل‌هایشان برای یاد خدا و برای آنچه از حق نازل شده، خاشع شود؟ و مانند کسانی نباشند که پیش از آنها کتاب (آسمانی) داده شده بود».(10)

در این آیه ابتدا می‌فرماید باید دل‌ها برای «ذکر خدا» خاشع شود، که یکی از مصادیق ذکر، همان قرآن کریم است. یعنی ابتدا ذکر عام را بیان کرده و بعد ذکر خاص را آورده است. آنجا که می‌فرماید: «نَزَلَ مِنَ الْحَق‏».

خواندن قرآن به صورت ترتیل، مقدمه کسب حالت خشوع است. هنگامی که آدمی در مقابل قرآن خاشع شود، قلب هم همراه او قرآن می‌خواند و این قرآن تا عمق جان او نفوذ می‌کند. البته برای خواندن قرآن، آداب ظاهری (خضوع) هم باید رعایت شود، مانند اینکه انسان با وضو و طهارت باشد، موقع قرآن خواندن پاها را دراز نکند و با کسی حرف نزند و این طرف و آن طرف را نگاه نکند و در صورت امکان دو زانو و مؤدّب بنشیند. در روایت است که قرآن زنده است و جان دارد،(11)  ولی ما این زندگی را نمی‌فهمیم و الّا کسانی که اهل دل هستند، با قرآن حرف می‌زنند و قرآن هم با آنها صحبت می‌کند.

قرآن حیات طیّب دارد و ادب ایجاب می‌کند که انسان در مقابل قرآن مؤدّب باشد، هم در ظاهر و هم در باطن. یعنی دل هم مؤدّب باشد و به این طرف و آن طرف نرود و فقط متوجّه قرآن باشد. در این صورت است که در قلب یک حالت دیگر به‌وجود می ‌آید که همان حضور قلب در موقع خواندن قرآن است. یعنی انسان در می‌یابد که همه‌ جا محضر خداست و او با خدای سبحان سخن می‌گوید و خداوند نیز‌ جواب او را می‌دهد.

همانگونه که قبلاً بیان شد، این مطالب از امور یابیدنی است و نمی‌شود حالت آن را وصف کرد. انسان به جایی می‌رسد که می‌یابد خدا با او صحبت می‌کند. از این رو گفته شده در جاهایی از قرآن که خداوند می‌فرماید «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا» شما بگویید «لبّیک» و فوراً جواب خدای سبحان را بدهید. امام صادق«سلام الله علیه» می‌فرمایند اگر به آن مرحله حضور قلب هم نرسیده‌ای، جواب خدا را بده و به صورت ظاهری بگو «لبّیک» تا انشاءالله آهسته آهسته این حالت حضور قلب برای تو پیدا شود و برسی به آنجا که واقعاً صدای خدا را بشنوی.(12)

نمی‌دانم، نمی‌توانم و نمی‌شود در قاموس انسان راه ندارد. اگر انسان تلاش کند حتماً به این مراحل نائل می‌آید. از مرحوم آیت‌الله العظمی  خویی«ره» نقل شده است‌ که: «من در مدرسه خوی، طلبه بودم. یک نفر شب‌ها بدون چراغ از روی قرآن می‌خواند. به او گفتیم از کجا به این مرتبه رسیدی؟ گفت از رابطه با خدا، به خاطر خوردن غذای حلال و اجتناب از شبهه ناک، از مواظبت زبان، گوش، چشم و مخصوصاً کنترل اعضاء و جوارحم.»

مرحوم کربلائی کاظم نمونه دیگری است که در قرن حاضر زندگی می ‌کرد و خود من هم با او دیداری داشتم. این شخص اصلاً سواد الفبایی نداشت، ولی به خاطر تقیّد به ظواهر شرع و اعتقاد به حلال و حرام، امام زمان«ارواحنافداه» به او عنایتی کردند و او حافظ قرآن شد. این آقا نور قرآن را می‌دید و با نور قرآن، آن را می‌خواند. روزی یکی از بزرگان دو تا «و» نوشتند، یکی به نیّت قرآن و دیگری به نیّت الفباء و به او دادند، کربلایی کاظم آن «و» که به نیّت قرآن نوشته شده بود را نشان داد و گفت این قرآن است. گفتیم از کجا فهمیدی؟ گفت این «و»  نور دارد و آن «و» نور ندارد. یک آدم رعیّت و بی‌سواد هم بود. امّا در اثر تقیّد به ظواهر شرع و انس با قرآن به این مرتبه رسیده بود.

انس با قرآن

 انس با قرآن کریم برای پیشرفت سیر و سلوک، اثرات سازنده‌ای دارد. بنابراین اهل معرفت باید بیش از دیگران به انس با قرآن اهمیّت بدهند. انس با قرآن می‌تواند برای مقابله با مفاسدی که اطراف جوانان را فرا گرفته است، به منزله یک زره عمل کند. انس با قرآن، تحوّل خاصی در زندگی آدمی ایجاد می‌کند. به همین منظور در روایات شریف اهل بیت«سلام الله علیهم» ثواب‌های حیرت آوری برای مأنوس شدن انسان‌ها با قرآن وضع شده است. مثلاً در روایتی آمده است که اگر کسی سه مرتبه سوره توحید بخواند، ثواب یک ختم قرآن را دارد.(13)  به این نوع پاداش، پاداش و ثواب تفضّلی و ترغیبی گفته می‌شود. به این معنی که خداوند متعال، پاداش بیش از اندازه‌ای برای انجام برخی اعمال، تفضّل می‌فرماید که بندگان نسبت به انجام آن اعمال تشویق شوند و از اثرات سازنده و فوائد آن امور، بهره ببرند.

اهل معرفت و کسانی که به سیر و سلوک علاقه دارند از طریق انس با قرآن می‌توانند منازل هفتگانه را بهتر بپیمایند و به مقصد برسند. خصوصاً اینکه قرآن یکی از مصادیق ذکر است و مداومت بر آن، انسان را بیدار می‌کند و به مقام یقظه می‌رساند.

مراتب انس با قرآن

مرتبه اوّل انس با قرآن، عبارت از خواندن قرآن، حفظ قرآن و انس با مجالس قرآن است. قرآن باید در همه خانه‌ها و در بین اقشار مختلف جامعه زنده باشد، در دانشگاه‌ها و مقاطع مختلف تحصیلی آموزش و پرورش، بیش از این باید به مقوله انس با قرآن پرداخته شود و در مورد آن فرهنگ‌سازی شود. مراکز و مکان‌های فرهنگی باید فرهنگ قرآن را به نسل حق‌جوی جوان ارائه کنند و مفتخر به انتشار کتاب الله باشند. و خلاصه جهت‌گیری و سیاست‌گذاری‌‌های فرهنگی در کشورهای اسلامی، باید قرآنی باشد.

 مرتبه دوّم انس با قرآن، تلاوت همراه با ترجمه و تفسیر آن را در بر می‌گیرد. متأسّفانه مراجعه به تفاسیر قرآن کریم و بهره‌مندی از آن کتب ارزشمند، در جامعه کنونی رویکرد مناسبی ندارد. اگرچه مفسّرین نیز هنوز قادر به فهم و درک کامل لایه‌های درونی اقیانوس بیکران قرآن نیستند و نتوانسته‌اند به اعماق آن دست یابند،  ولی از تفاسیر موجود نیز که زحمات فراوانی برای تألیف و گردآوری آنها کشیده شده است، به شایستگی استفاده نمی‌شود. نقل می‌کنند «ابن عربی» که در قرن هفتم هجری می‌زیسته، در زمان خود گفته است: «تاکنون هفتصد تفسیر بر قرآن نوشته شده، امّا هنوز قرآن بکر است.» یعنی کسی نتوانسته است به عمق معانی قرآن کریم دسترسی پیدا کند. امام خمینی«ره» می ‌فرمود: «از زمان ابن عربی تا عصر حاضر، تقریباً تعداد تفسیرها دو برابر شده است، امّا هنوز هم قرآن بکر است و کسی نتوانسته عمق آن را بفهمد.» به عبارت دیگر هنوز قطره‌ای از دریای قرآن برداشت نشده است، ولی با این وجود، توجّه به معانی قرآن کریم و استفاده از تفسیرهای نوشته شده، مخصوصاً برای اهل سیر و سلوک، لازم است.

در مرتبه دوّم انس با قرآن، خواندن باید همواره با معنی و تفسیر باشد. معنا ندارد کسی قرآن بخواند، امّا متوجّه معنای آن نباشد. هرکسی باید به اندازه توان خود به ترجمه و تفسیر قرآن کریم روی آورد و از معانی بلند آن بهره ببرد. بهانه‌هایی نظیر عدم توانائی یا کمبود وقت در زندگی و ...، در این خصوص پذیرفته نمی‌شود. اگر به همان اندازه که جوانان عزیز برای قبولی در دانشگاه، یا فراگیری حرفه خود، تلاش می ‌کنند، در مورد تلاوت قرآن با ترجمه و تفسیر، همت ورزند، قطعاً موفّق خواهند شد.

چنانچه یکی از دروس رشته‌های مختلف دانشگاه، فراگیری معنی و تفسیر قرآن باشد، افراد دانشگاهی و تحصیل کرده، از دانش تفسیر برخوردار خواهند شد و با معانی قرآنی کاملاً انس خواهند گرفت. اگر همان‌گونه که انسان‌ها برای دنیا و رفاه اهل و عیال خود تلاش می ‌کنند و زحمت می ‌کشند، مقداری از وقت خود را صرف یاد گرفتن معانی قرآن بکنند و تفسیر بخوانند، سعادت دو گیتی نصیب آنان می ‌شود.

در زمان پیامبر اکرم«صلی الله علیه و آله و سلم» با اینکه اکثر مسلمانان سواد نداشتند، ولی بسیاری از آنان حافظ قرآن بودند و در جلسات تفسیر پیامبر گرامی «صلی الله علیه و آله و سلم» و امیرالمؤمنین علی«سلام الله علیه»شرکت می ‌کردند و همگی به معانی و تفسیر قرآن آگاهی داشتند. برخی از آنان علاوه بر توانائی خواندن قرآن، آیات قرآن را تفسیر می ‌کردند. بنابراین جوانان زمان حاضر نیز اگر همّت کنند، می ‌توانند علاوه بر تسلّط بر ترجمه و تفسیر قرآن شریف، خودشان قرآن را تفسیر کنند.

با کمی  همّت هر کاری امکان پذیر است. نقل می ‌کنند «سکّاکی» که شغل او ابتدا قفل‌‌ سازی بوده و با تلاش و کوشش به مقامات علمی  دست یافته است، روزی یک قفل بسیار خوب برای حاکم وقت می ‌سازد و‌ نزد حاکم می ‌برد. حاکم از دیدن آن قفل خشنود می ‌شود و در حال مشاهده و باز و بست کردن قفل بوده است که دانشمندی بر او وارد می ‌شود. حاکم، قفل را زیر تشک خود می ‌گذارد و شروع به صحبت کردن با آن دانشمند می ‌کند. سکّاکی از این بی توجّهی اندوهگین می ‌شود و با خود می ‌گوید: «این علم خوب است، نه آن علمی  که زیر تشک برود.» از این رو به کسب علم روی می ‌آورد. جالب اینجا است که هرچه تلاش کرد، موفّق نشد. روزی از نزدیک آبشاری می ‌گذشت. دید آب از بالای آبشار روی یک سنگ می ‌چکد و سنگ از اثر آن آب‌‌ها، مقداری سوراخ شده است. با خود گفت: «دل من که از این سنگ سخت‌تر نیست! علم هم روان‌تر از آب نیست، پس باید عالم شوم.» با اینکه بیش از چهل سال از سن او می ‌گذشت و درس خواندن با زن و فرزند و عائله، برای او بسیار مشکل بود، تلاش کرد و یک کتاب به نام «مفتاح العلوم» نوشت. کتابی که چهارده علم تخصّصی در آن وجود دارد. انجام هرکاری برای انسان امکان دارد، به شرط آنکه قرین با همّت باشد.

مرتبه سوّم انس با قرآن، این است که بعد از خواندن ترجمه و تفسیر، برای انسان یک عنایتی پیش می ‌آید که خودش از قرآن برداشت می ‌کند. این امر، با کمک و یاری خداوند متعال و با لطف امام زمان«اروحنا فداه» انجام شدنی است. ولی قرآن می ‌فرماید:

«إِنَّهُ لَقُرْآنٌ کَریمٌ فی‏ کِتابٍ مَکْنُونٍ، لا یَمَسُّهُ إِلاَّ الْمُطَهَّرُونَ؛ به‌یقین این قرآنی است کریم، که در نوشته‌ای مستور است که آن را جز پاکیزه‌شدگان لمس نکند».(14) 

از این رو هرکسی لیاقت جذب عنایت الهی در برداشت از قرآن را ندارد. در مدّت هشت سال جنگ تحمی لی، رزمندگانی در جبهه یا آزادگانی در اسارت، تحقیقاتی در مورد قرآن کریم انجام دادند و به نتایجی نیز رسیدند. اگر توفیق الهی شامل حال کسی شود و او زمینه جذب توفیق را در خود ایجاد کرده باشد، در هر شرایطی خصوصاً در شرایط سخت، برداشت از قرآن مجید امکان پذیر است.

بانو مجتهده امی ن که یک افتخار برای اصفهان، بلکه برای عالم اسلام محسوب می ‌گردد، یک بانوی شوهردار و بچه‌دار بود. ولی اراده کرد که درس هم بخواند، در آن زمان مدرسه طلبگی مخصوص بانوان نبوده است. استاد هم به سختی یافت می ‌شده، ولی ایشان اراده و همّت کرد و در خانه درس خواندن را ادامه داد تا به درجه اجتهاد رسید. نه تنها مجتهد، بلکه فیلسوف شد. و نه‌ تنها فیلسوف، بلکه عارف و مفسّر قرآن شد.‌ در همه موضوعات علوم دینی تألیفاتی دارد. از جمله در تفسیر قرآن‌ کریم که یک دوره چهارده‌ جلدی از آن بانوی نمونه به‌جای مانده است. بنابراین نسل جوان باید آن‌قدر با قرآن شریف مأنوس شوند که بتوانند از قرآن برداشت داشته باشند.

پیام نوروزی به مناسبت آغاز سال ۱۳۹۸

[PDF Mobile]

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر انقلاب اسلامی در پیامی به‌مناسبت آغاز سال ۱۳۹۸، سال جدید را سال «رونق تولید» نام‌گذاری کردند.
متن پیام رهبر انقلاب اسلامی به شرح زیر است:

بسم الله الرّحمن الرّحیم
یا مقلّب القلوب و الابصار یا مدبّر اللّیل و النّهار یا محوّل الحول و الاحوال حوّل حالنا الی احسن الحال.

 خدا را شکرگزارم که مقدّر فرمود امسال هم عید نوروز را که با میلاد مسعود امیر مؤمنان و مولای متّقیان همزمان شده است، به ملّت عزیز ایران تبریک عرض کنم؛ عیدتان مبارک هم‌میهنان عزیز! امیدوارم همه‌ی شما با سعادت، با سلامت جسمی، با دل شاد و با توفیقات روزافزون مادّی و معنوی ان‌شاءالله این سال جدید را بگذرانید. تبریک ویژه عرض میکنم به خانواده‌ی معظّم شهیدان و به جانبازان عزیز و خانواده‌های آنها، و درود فراوان میفرستم به روح مطهّر امام بزرگوار و ارواح مطهّر شهیدان.

 سال پُرماجرایی را گذراندیم. در این سالی که گذشت، ملّت ایران به معنی واقعی خوش درخشید. دشمنان نقشه‌ها کشیده بودند، نقشه‌ها داشتند برای ملّت ایران. صلابت ملّت و بصیرت ملّت و همّت جوانان، نقشه‌های دشمنان را خنثی کرد. در مقابلِ تحریمهای شدید و به قول خودشان بی‌سابقه‌ی آمریکا و اروپا، ملّت ایران، هم در عرصه‌ی سیاسی، هم در عرصه‌ی اقتصادی یک واکنش محکم و مقتدرانه‌ای از خود نشان داد.

 در عرصه‌ی سیاسی، مظهر این واکنش راه‌پیمایی عظیم بیست‌ودوّم بهمن و موضع‌گیری‌های مردم در طول ماه‌های این سال بود. مظهر موضع‌گیریِ تقابل اقتصادی، [عبارت است از] افزایش ابتکارات علمی و فنّی، افزایش چشمگیر شرکتهای دانش‌بنیان، افزایش تولیدات زیربنائی و اساسی داخلی که از جمله همین چند روز قبل از این، افتتاح فازهای متعدّد گاز جنوب کشور و قبل از آن، افتتاح پالایشگاه بزرگ بندرعبّاس و از این قبیل کارهایی که انجام گرفته، بود. بنابراین ملّت در مقابل دشمنیِ دشمنان و خباثت دشمنان توانست قدرت خود، هیبت خود، و عظمت خود را نشان بدهد و آبروی ملّت ما و آبروی انقلاب ما و آبروی نظام جمهوری اسلامی ما بحمدالله افزایش پیدا کرد.

 مشکل اساسی کشور، همچنان مشکل اقتصادی است؛ بخصوص در این ماه‌های اخیر، مشکلات معیشتی مردم زیاد شد. بخشی از اینها مربوط است به مدیریّتهای نارسا در زمینه‌ی مسائل اقتصادی که اینها حتماً بایستی جبران بشود. برنامه‌هایی وجود دارد، تدابیری اندیشیده شده که ان‌شاءالله این تدابیر در طول سال جاری، سالی که امروز از این لحظه شروع میشود -سال ۹۸- بایستی به ثمر بنشیند و مردم آثار آن را احساس بکنند. آنچه من عرض میکنم، این است که مسئله‌ی فوری کشور و مسئله‌ی جدّی کشور و اولویّت کشور فعلاً مسئله‌ی «اقتصاد» است. در مسئله‌ی اقتصاد مسائلی که داریم زیاد است: بحث کاهش ارزش پول ملّی یک مسئله‌ی مهم است، بحث قدرت خرید مردم همین جور، بحث مشکل کارخانه‌جات و کم‌کاری و احیاناً تعطیل بعضی از کارخانه‌جات از این قبیل است. اینها مشکلات است. آنچه من مطالعه کردم و از نظر کارشناس‌ها استفاده کردم، کلید این همه، عبارت است از «توسعه‌ی تولید ملّی».

 سال ۹۷ را ما سال «حمایت از کالای ایرانی» اعلام کردیم. نمیتوانم بگویم که این شعار به طور کامل عملی شد، امّا میتوانم بگویم این شعار به صورت وسیعی مورد توجّه قرار گرفت و در بسیاری از موارد، این شعار از سوی مردم مورد استقبال قرار گرفت و عمل شد و همین قطعاً تأثیر خواهد داشت. امسال مسئله‌ی «تولید» مطرح است. میخواهم مسئله‌ی تولید را به عنوان محور فعّالیّت قرار بدهم. مقصود خود از تولید را ان‌شاءالله در سخنرانی روز اوّل سال توضیح خواهم داد که منظور از تولید چیست. تولید اگر چنانچه به راه بیفتد، هم میتواند مشکلات معیشتی را حل کند، هم میتواند استغناء کشور از بیگانگان و دشمنان را تأمین کند، هم میتواند مشکل اشتغال را برطرف کند، هم حتّی میتواند مشکل ارزش پول ملّی را تا حدود زیادی برطرف کند. لذاست که مسئله‌ی تولید به نظر من مسئله‌ی محوری امسال است؛ لذا من شعار را امسال این قرار دادم: «رونق تولید». باید همه تلاش کنند تولید در کشور رونق پیدا کند. از اوّل سال تا آخر سال ان‌شاءالله این معنا به صورت چشمگیری در کشور محسوس باشد. اگر این [طور] شد، امیدواریم که ان‌شاءالله حلّ مشکل اقتصادی راه بیفتد.

 سلام و صلوات و درود قلبی خودم را به پیشگاه ولیّ‌عصر (ارواحنا فداه) عرض میکنم و دعای آن بزرگوار را برای شما ملّت عزیز مسئلت میکنم و سعادت ملّت ایران و همه‌ی ملّتهایی که نوروز را گرامی میدارند، از خدای متعال مسئلت میکنم.

والسّلام علیکم و رحمةالله و برکاته